(bài giảng Kỹ năng tư vấn hôn nhân và gia đình – VB 2, ĐH Luật Hà Nội, 2017)
I. Khái niệm và đặc điểm của tư vấn PL trong HNGĐ
– Tư vấn PL trong lĩnh vực HNGĐ là việc:
+ giải đáp PL HNGĐ, đưa ra ý kiến, hướng dẫn cá nhân, tổ chức xử sự đúng PL HNGĐ.
+ cung cấp thông tin PL hoặc dịch vụ pháp lý giúp cho cá nhân, tổ chức thực hiện và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong lĩnh vực HNGĐ.
Hiện nay, việc cung cấp thông tin PL và dịch vụ pháp lý rất phổ biến đối với hôn nhân gia đình có yếu tố nước ngoài, đặc biệt trong vấn đề tài sản trong hôn nhân.
– Tư vấn PL về HNGĐ không tách rời với tư vấn về tâm lý, tình cảm: đây là điểm đặc trưng của tư vấn PL trong HNGĐ (so với tư vấn các ngành PL khác). Trong rất nhiều trường hợp, khách hàng đến yêu cầu tư vấn PL về HNGĐ nhưng nội dung yêu cầu tư vấn lại không liên quan đến PL.
VD: 1 bà mẹ chồng đến yêu cầu tư vấn về việc cô con dâu rất “ghê gớm” và yêu cầu tư vấn làm sao để “trừng trị” cô con dâu ==> không thể từ chối tư vấn ==> khi tư vấn, ngoài các nội dung về PL sẽ phải đưa vào các nội dung về tâm lý, tình cảm
VD: 1 ông cụ (hơn 70 tuổi) yêu cầu được tư vấn về việc cụ bà (là vợ ông, cũng đã hơn 70 tuổi) không chịu ngủ cùng, câu hỏi của cụ ông là: bà vợ có vi phạm nghĩa vụ làm vợ không, xử lý như thế nào?
– Mục tiêu tư vấn mà khách hàng đưa ra thường không rõ ràng:
+ có thể khách hàng đang bức xúc về 1 vấn đề nhưng khi yêu cầu tư vấn thì thường không xác định đúng vào mục tiêu là tư vấn để giải quyết vấn đề gì
+ khách hàng thường trình bày vấn đề lan man, lôn xộn, không cung cấp được những thông tin cần thiết cho người tư vấn ==> cần có kinh nghiệm, “nghệ thuật” đặt câu hỏi để nắm được nhu cầu thực sự của khách hàng
VD: khách hàng đưa ra yêu cầu tư vấn về ly hôn, khi được hỏi là tư vấn nội dung gì trong vấn đề ly hôn thì khách hàng lại lúng túng. Nhiều khi khách hàng chỉ kể cho người tư vấn về mâu thuẫn vợ chồng và đặt các câu hỏi như: vợ chồng tôi có ly hôn được không? Tôi có nên ly hôn không? ==> người tư vấn nên tìm cách hỗ trợ họ hàn gắn mâu thuẫn, tránh ly hôn (mặc dù sẽ không thu được nhiều tiền như việc giải quyết ly hôn)
– Khách hàng thường mang nặng suy nghĩ chủ quan, bảo thủ (đây là đặc điểm có trong hầu hết các lĩnh vực tư vấn): thường trình bày vấn đề theo chiều hướng là mình đúng và muốn người tư vấn công nhận là mình đúng.
==> người tư vấn cần tránh “về hùa” với khách hàng, tuy nhiên cũng không được nói khách hàng đã sai, mà khéo léo chỉ ra những điều hợp tình hợp lý để khách hàng dần hiểu ra.
– Khách hàng có thể chỉ có nhu cầu chia sẻ (đây là đặc điểm chỉ riêng có trong tư vấn HNGĐ):
+ trong lĩnh vực HNGĐ, nhiều khi gặp vấn đề khó giải quyết, khách hàng tìm đến chuyên gia tư vấn để kể câu chuyện của mình, mong nhận được sự thông cảm, chia sẻ
+ thậm chí khách hàng chỉ nói về mâu thuẫn vợ chồng mà không cần nhận bất kỳ lời tư vấn nào
==> người tư vấn cần có thái độ thể hiện rằng mình sẵn sàng lắng nghe
– Khách hàng thường yêu cầu tư vấn để họ đạt được ý định của mình hoặc được lợi, bất chấp lợi ích của chủ thể đối lập.
VD: trước khi gửi đơn ly hôn, khách hàng thường yêu cầu tư vấn để giúp họ vừa được ly hôn, vừa được chia tài sản nhiều hơn, vừa được nuôi con (hoặc thậm chí là không muốn nuôi con)
==> người tư vấn phải tuân theo PL khi tư vấn, tư vấn viên cần thực hiện công việc tuyên truyền PL
– Khách hàng thường yêu cầu người tư vấn giúp bảo vệ quyền lợi cho họ tại tòa bằng mối quan hệ cá nhân:
+ đây là yêu cầu mà người tư vấn hay nhận được khi khách hàng quyết định giải quyết vụ việc tại tòa án
+ về nguyên tắc, người tư vấn không thể nhận lời
+ trường hợp luật có kẽ hở có thể lợi dụng, thì người tư vấn phải hướng khách hàng theo những nguyên tắc chung của PL, phải có trách nhiệm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tất cả các bên đương sự chứ không được lợi dụng kẽ hở PL để làm lợi cho 1 bên.
– Tư vấn PL với công tác phổ biến, giáo dục PL có mối liên hệ tự nhiên và gắn bó chặt chẽ với nhau: trong Luật luật sư và Luật trợ giúp pháp lý cũng quy định nguyên tắc này.
– Người tư vấn PL trong lĩnh vực HNGĐ cần phải hiểu biết PL, trung thực, kiên nhẫn, giàu kinh nghiệm sống, có kiến thức tâm lý sâu, có khả năng phản ứng nhanh với tình huống.
+ trung thực: là trung thực với những hiểu biết của mình về luật pháp và trung thực với hệ thống PL, không được có những tư vấn không phù hợp với hệ thống PL. Ví dụ: luật sư nếu đáp ứng mọi yêu cầu của khách hàng, kể cả những yêu cầu đòi hỏi phải vi phạm PL ==> không trung thực
Ngoài ra việc trung thực còn để đảm bảo uy tín cho chính người tư vấn, vì thông thường khách hàng sẽ không chỉ gặp 1 lần để xin tư vấn mà sẽ gặp nhiều lần để xin tư vấn, nếu người tư vấn không trung thực thì rất có thể gặp tình huống hôm trước tư vấn 1 kiểu, hôm nay lại tư vấn kiểu khác ==> không nhất quán ==> không giữ được uy tín
+ kiên nhẫn: người làm công tác tư vấn phải hết sức kiên nhẫn, kiễn nhẫn cũng là 1 trong những phẩm chất quan trọng nhất của luật sư. Vì khách hàng có rất nhiều loại, không chỉ có những người văn minh lịch sự, mà còn có những người kém văn minh, họ có thể văng tục, có thể chửi thề, có thể dùng lời nói khó nghe, có thể có thái độ trịnh thượng, … thì người tư vấn cần luôn giữ được sự kiên nhẫn
+ giàu kinh nghiệm sống: chú ý: kinh nghiệm sống không phải chỉ có ở người lớn tuổi, ở người đã trải qua rồi, mà những người trẻ cũng có thể giàu kinh nghiệm sống nếu chịu khó quan sát, học hỏi tích lũy kinh nghiệm; ngược lại có những người tuy lớn tuổi nhưng rất ít kinh nghiệm sống.
I. Tư vấn về kết hôn có yếu tố nước ngoài
VD 1 cô gái dân tộc Mông muốn kết hôn với 1 anh người Pháp tại VN thì điều kiện là gì:
+ cô gái người Việt sẽ phải tuân thủ điều kiện kết hôn theo PL VN
+ anh người Pháp sẽ phải tuân thủ điều kiện kết hôn của Pháp (hệ thuộc luật quốc tịch) đồng thời tuân thủ điều kiện kết hôn của VN (hệ thuộc luật nước nơi tiến hành thủ tục kết hôn)
VD 1 cô gái là công an muốn kết hôn với 1 anh người Hàn Quốc thì có được không ==> luật HNGĐ VN không cấm, nhưng luật chuyên ngành (ở đây là Luật công an nhân dân) thì cấm việc kết hôn này để đảm bảo an ninh quốc gia
– Thủ tục đăng ký kết hôn như thế nào, gồm những giấy tờ gì
– Xin giấy chứng nhận tình trạng hôn nhân ở đâu, như thế nào
Tư vấn về chia tài sản khi ly hôn
– Giúp khách hàng đảm bảo quyền của mình đối với tài sản riêng, giúp chứng minh tài sản riêng.
– Tư vấn để khách hàng giữ kín thông tin về tài sản trước phiên tòa, để đảm bảo lợi thế khi tranh tụng tại tòa.
– Tư vấn về các căn cứ khi chia tài sản (Điều 59 Luật HNGĐ 2014) để khách hàng bảo đảm quyền lợi hợp pháp của mình. VD chứng minh lỗi của đối phương để hôn nhân tan vỡ. VD chứng minh công sức đóng góp vào tài sản chung.
– Phải nhắc khách hàng luôn giữ chứng cứ để bảo vệ trước tòa.
I. Tư vấn việc xác định cha, mẹ, con trong trường hợp sinh con tự nhiên được thực hiện tại UBND cơ sở
– Sinh con tự nhiên: là quan hệ tính giao giữa người đàn ông và người đàn bà theo bản năng của họ, dẫn đến người đàn bà có thai và sinh con
– Sinh con áp dụng biện pháp hỗ trợ sinh sản: là không sinh con 1 cách tự nhiên
